استعداد حرکتی ورزشی

استعداد ورزشی

  استعداد ورزشی یک بعدی و چند بعدی

استعداد ورزشی به اندازه توانایی سریع دویدن روي یک مسیر مستقیم، باریک و محدود، و بـه انـدازه توانایی بازي در پشت مدافع در ورزشهاي گروهی وسیع و گسترده است.

مایکل جانسون که قهرمـان دوي سرعت المپیک است. بالاترین حد استعداد ورزشی را به نمایش مـی گـذارد،

امـا بـا ایـن حـال مهارتهاي آن بیشتر یک بعدي است. (استعداد یک بعدي)

استعداد ورزشی همچنین می تواند توانایی بازي کردن در پست گارد رأس بـسکتبال وسـعت داشـته را بـا هـم تلفیـق باشد.

چراکه بایددرهرلحظـه بـازي مهارتهـاي جـسمانی،عـاطفی ونـاملموس نمایند. چراکه این بازیکنان به ندرت دریک مسیر مستقیم سریع می دوند. امـا در عـوض بایـد تـصمیم گیري نمایند، بازي ها را پیش بینی کنند، توپ را کنترل کنند، بدوند، تغییر جهت دهند، نـسبت بـه بازیکنان خودي و حریف عکس العمل نشان دهنـد.

اسـتعداد ورزشـی ایـن افـراد چنـد بعـدي اسـت. (استعداد چند بعدي)

بعضی از ورزشکاران هستند که به دلیل تخصص یافتن زود هنگام، رقابت و مقدار پـول هنگفتـی کـه به آنها داده می شود.

اغلب دریک رشته ورزشی ماهر می شوند.

اما عده اي دیگـر در چنـدین رشـته بصورت حرفه اي بازي می کنند و اغلـب در همـه آنهـا موفـق مـی باشـند.

مثالی در مورد استعدادیابی

بطـور مثـال آقـاي بیـت دیدریکسون 18 ساله در 16 جولاي 1932 ،بیو مونت تگزاس، به عضویت اتحادیه ورزشکاران آمـاتور و مسابقات قهرمانی دو میدانی ملی در آمد.                               او با قد 160 سـانتی متـر و وزن 48 کیلـوگرم،در رشـته پرتاب وزنه، پرتاب توپ بیس بال، پرش طول، دوي 80 متر با مـانع، پـرش ارتفـاع و پرتـاب نیـزه بـه مـدال طـلا دسـت یافـت.

او یـک ورزشـکار شـگفت آور بـود، وي فعالیـت خـود را بـه عنـوان یـک بسکتبالیست شروع نمود، سپس در المپیک 1932 دو مدال طلاي دو ومیدانی را از آن خود کرد.                                  در سال1935 ،دیدریکسون با داشتن 82 پیروزي در تورنمنتهاي مختلف طـی 20 سـال زنـدگی خـود، رشته گلف را برگذید و در آن نیز به سطح عالی رسید.

استعداد در روند پیشرفت یکی دیگر از ابعاد ورزشی است بـدین معنـا کـه در همـه رده هـاي سـنی ورزشکاران با استعدادي وجود دارند که در فعالیتهاي ورزشی خود برتر بوده یا حتی بر حریفان خـود غالب می شوند. آنها در آنچه که اکنون انجام می دهند خوب هـستند.

اگـر ورزشـکاري در سـن 10 سالگی خوب است، تضمینی وجود ندارد که در سنین 16،15یا 20 سالگی هم خوب باشد.

استعدادیابی حرکتی ورزشی

برنامه ریزي براي رشد و توسعه استعداد حرکتی از اوایل کودکی امکانپذیر است.

تواناییهـاي حرکتـی در مراحل مختلف یادگیري تأثیر یکسانی ندارد و در هر مرحله از یادگیري به تواناییهاي خاصـی نیـاز است.

درمراحل اول یادگیري،توانایی فضایی و درمراحل نهایی یادگیري،توانـایی حـسی حرکتـی مهمتر از سایر تواناییها است.

انتخاب افراد مستعد براي ورزش از بین افراد بسیار، فقط یک گام ابتـدایی در فراینـد نـسبتاً طـولانی تربیت ورزشکار است.

پس از انتخاب، کودکان باید از نظر بدنی و روانی و اجتمـاعی بـراي شـرکت در تمرین و رقابت ورزشی آماده باشند و مدام مورد ارزیابی قرار گیرند.

محیط آموزشی باید سالم، لذت بخش و بی خطر باشد. تربیت ورزشـی در مـدارس بخـش مهمـی از فرایند استعداد یابی است.

اگر چه استعداد یابی کاملاً تخصصی و فنی اسـت، ولـی معلمـین آشـنا بـا برخی زمینه هاي نظري و کاربردي ساده در استعداد یابی می توانند هدایت و راهنمـایی اولیـه را بـه عهده بگیرند.

به طور کلی تشخیص و انتخاب استعداد حرکتی دانش آموزان از طریق انـدازه گیـري و شناسایی مؤلفه هاي زیر امکانپذیر است:

1 -شناسایی و اندازه گیري ویژگیهاي جسمانی و بدنی

2 – شناسایی و اندازه گیري عملکرد ادراکـی-حرکتـی (توانـایی حرکتـی)

3 – شناسـایی و انـدازه گیـري توانـایی یـادگیري مهارتهـاي ورزشـی

4 – شناسایی و اندازه گیري ویژگیهاي روانی و عاطفی

5 – شناسایی عوامل ناملموس

اندازه گیري به منظور انتخاب باید در طول دوران رشد انجام بگیرد و چند مرحله اي باشد؛

زیرا پـیش بینی یا انتخاب اولیه دقت لازم را ندارد. از طرف دیگر، انتخاب چند مرحله اي به مربیـان امکـان مـی هد که دانش آموزان را از نظر تغییرات رشدي در زمینه جسمانی، عاطفی- اجتماعی و فرهنگی تحـت کنترل داشته باشند.

از طرف دیگر، انـدازه گیـري مـستمر در دوران مدرسـه امکـان تغییـر و اصـلاح انتخاب اولیه و هدایت فرد را به رشته هاي ورزشی مشابه و نزدیـک فـراهم مـی آورد.

و ایـن نکتـه را نباید نادیده گرفت که عوامل زیادي مانند تبلیغ و تأکید رسانه گروهی، علاقه والدین یا سـایر اعـضاي خانواده امکان دسترسی بیشتر به تسهیلات ورزشی و

گروه همتایان نیـز در فراینـد انتخـاب و اصـلاح رشته ورزشی مورد علاقه دانش آموزان تأثیر می گذارند.

فاکتورهای اثرگذار بر موفقیت برنامه‌های استعدادیابی:

توانایی تشخیص ورزشکاران مستعد در سنین پایین

توانایی پیش‌بینی رشد و تکامل جسمانی ورزشکار

تونایی کسب ضمانت جهت حمایتهای پس از فرآیند

استعدادیابی از والدین، مربیان، فدراسیون‌های ورزشی و سازمان ورزش کشور توانایی حفظ و ایجاد انگیزه جهت شرکت ورزشکار مستعد در رشته ورزشی موردنظر

توانایی گسترش و ارتقاء سطح علمی مربیان که با ورزشکاران مستعد تمرین می‌نمایند.

روش‌های استعدادیابی:

کلیه تحقیقات ومدارک در زمینه روشهای استعدادیابی نشان می‌دهند که استعدادیابی می‌تواند به دو روش زیر انجام شود.

1ـ روش سیستماتیک:
الف: روش مبتنی بر سیستم:

در این روش، نهادی خصوصی یا ایالتی، با روش‌های سیستماتیک و سازماندهی شده به کشف افراد مستعد می‌پردازد. کشف افراد از طریق انجام آزمون و شیوه‌های رقابتی صورت می‌گیرد.

ب: روش مبتنی بر شخص:

زیربنای این روش، ورزش همگانی است. در این روش، ساختارهای ورزش برای فرد ورزشکاری که در مسیر طبیعی پیشرفت ورزشی، مستعد شناخته می‌شود،

وضعیت پرورش را فراهم می‌آورند. روش فوق، یک روش سنتی برای کشف افراد مستعد در بسیاری از کشورها است.

2ـ روش غیر سیستماتیک:

در این روش، از طریق مشاهده میدانی در مسابقات به عنوان یک فرد مستعد و دارای توانایی مورد نیاز ورزش در سطح بالا شناخته می‌شود.

از این رو ساختارها و تشکیلات ورزشی، برای کمک به رشد افراد مستعد سهم چندانی ندارند. این روش در بسیاری از کشورهای در حال توسعه و عقب افتاده در جریان است.

مراحل استعدادیابی:

شناسایی استعدادها در طول چندین ستال و در طی مراحل مختلف صورت می‌گیرد حال به اجمال به سه الگوی مختلف فرآیند استعدادیابی پرداخته می‌شود:

1ـ الگوی اول:

در این الگو، استعدادیابی در سه مرحله انجام می‌شود.

مراحل فوق عبارتنداز:

الف: مرحله اول: در اکثر رشته‌های ورزشی در سنین 3 تا 8 سالگی انجام می‌شود. در این مرحله آزمایش‌های پزشکی در مورد سلامت و رشد عمومی جسمانی صورت می‌گیرد. مرحله فوق به منظور شناسایی هرگونه اختلال بدنی از لحاظ عملی یا امراض احتمالی است.

ب: مرحله دوم: در اکثر موارد در سنین 9 تا 15 سالگی برای دختران و 9 تا 17 سالگی برای پسران صورت می‌گیرد و بهترین مرحله برای انتخاب می‌باشد. این مرحله برای نوجوانانی کاربرد دارد
که تجربه تمرینات منسجم را داشته باشند، در مرحله فوق روان‌شناسان ورزشی نقش خود را ایفا می‌کنند.

ج: مرحله نهایی: برای بازیکنان تیم ملی استفاده می‌شود، از جمله‌ عواملی که باید ارزیابی شود عبارتنداز سلامتی ورزشکار، سازگاری فیزیولوژیکی او نسبت ب تمرین ومسابقه، تونایی او در مقابله با فشار و مهم‌تر از همه، قابلیت ورزشکار برای پیشرفت ورزشی در آینده می‌باشد.

مرحله مقدماتی: 3ـ8 سالگی
مرحله انتخاب: دختران 15ـ9 سالگی، پسران 17ـ9 سالگی
مرحله نهایی: دختران15 سالگی به بالا، پسران 17 سالگی به بالا

2ـ الگوی دوم:

در این الگو چهار مرحله مسیر ورزشی یک ورزشکار تصویر شده است. این 4 مراحل عبارتند از :

الف: مرحله اول: سال‌های نمونه‌برداری است، این مرحله در اکثر رشته‌های ورزشی در بین سال‌های 6 تا 13 سالگی می‌باشد،

در این مراحل بچه‌ها باید به قصد لذت و تفریح به ورزش بپردارند، تخصصی کردن رشته ورزشی در این مرحله تاییدات منفی را به جای خواهد گذاشت.

ب: مراحل دوم: سال‌های ویژه می‌باشد، این مرحله در اکثر رشته‌های ورزشی در بین سال‌های 13 تا 15 سالگی است.

در این مرحله تمرکز برروی یک یا دو رشته ورزشی است. تخصصی کردن ورزش تا حدودی در این مرحله مشهود است.

ج: مرحله سوم: سال‌ها سرمایه‌گذاری است، این مرحله در اکثر رشته‌های ورزشی بین سال‌های 15 تا 18 سالگی، تخصصی کردن رشته ورزشی

به طور کاملا تخصصی فعالیت می‌کند، در این مرحله هدف رسیدن به وضعیت نخبه در یک رشته ورزشی می‌باشد.

مرحله چهارم: مرحله تکامل می‌باشد و در سنین بالاتر از 18 سال است. این مرحله برای پرورش یا نگهداری از مهارت‌ها است. نمودار(2ـ 1) الگوی فوق را نشان داده است.
نمودار (1ـ2) فرآیند استعدادیابی الگوی دوم

مرحله نمونه‌بردای: 6 تا 13 سالگی
مرحله ویژه : 13 تا 15 سالگی
مرحله سرمایه‌گذاری: 15 تا 18 سالگی
مرحله تکامل: 18 سالگی به بالا

3ـ الگوی سوم:

در این الگو نیز 4 مرحله به شرح زیر وجود دارد.

الف: مرحله آشناسازی: در این مرحله بچه‌ها در مراحل مقدماتی رشد، در برنامه‌های تمرین سبک و با شدت کم شرکت می‌کنند. برنامه‌های تمرین در این مرحله باید از تمرکز

بر اجرای یک رشته ورزش خاص اجتناب کند و بر رشد وپیشرفت همه جانبه و کامل آنان متمرکز باشد.

ب: مرحله شکل‌گیری ورزشی: در مرحله فوق شدت تمرینات به طور ملایم و تدریجی افزایش می‌یابد. در این مرحله بر رشد و توسعه مهارت‌ها و تونایی‌های حرکتی تاکید می‌شود.

ج: مرحله تخصصی شدن: در این مرحله ورزشکار تنها در یک ورزشی به صورت تخصصی فعالیت می‌کند و هدف این مرحله توسعه عمل کرد و دست‌یابی به اوج عمل کرد است.

د: مرحله اوج عمل کرد: هدف اصلی در این مرحله، رسیدن به برترین و بهترین عمل کرد ممکن است.

مرحله آشنایی: 6تا 13 سالگی
مرحله شکل‌گیرری ورزشی: 11 تا 15 سالگی
مرحله تخصصی شدن: 15 تا 18 سالگی
مرحله اوج عمل کرد: 18 سالگی به بالا

معیارهای استعدادیابی:

در روش سیستماتیک استعدادیابی، ازمون‌ها و آزمایش‌های علمی متفاوتی برای تشخیص استعداد در افراد به عمل می‌آید، این آزمون‌ها برای اندازه‌گیری معیارهای استعداد می ‌باشد. از این رو تشخیص معیارهای استعدادیابی صورت گرفته است.

در برخی از منابع این معیارها عبارتنداز:

1ـ ویژگی‌های سلامت جسمانی
2ـ پیکر سنجی
3ـ ویژگی‌های روانی ـ حرکتی (مهارتی)
4ـ ویژگی‌های فیزیولوژیکی و آمادگی جسمانی
5 ـ ویژ‌گی‌های فیزیولوژیکی و آمادگی جسمانی
6 ـ ویژ‌گی‌های تمرین‌پذیری

در برخی دیگر از منابع معیارها به چهار دسته تقسیم شده:
1 ـ ویژگی‌های پیکر سنجی
2ـ ویژگی‌های فیزیولوژیک
3 ـ ویژگی‌های روان‌شناختی
4ـویژگی‌های روانی ـ حرکتی (مهارتی)

1ـ پیکر سنجی:

پیکر سنجی بررسی و مطالعه ابعاد، شکل، ترکیب، تاثیرات بلوغ و عمل کرد بدن انسان برای استفاده، مقایسه و دسته‌بندی‌های انسان شناختی است .

که شامل اندازه‌گیری‌های بدن(قد، وزن، طول، پهناها، محیط‌ها، درصد چربی، تیپ‌بدنی) می‌باشد.

دانشمندان علوم ورزشی، پزشکان و متخصصین از فنون مختلف پیکرسنجی در امور مهمی چون کشف استعدادهای ورزشی، سنجش ترکیب ‌بدن،

سنجش نتیجه تمرینات و قابلیت‌های جسمانی سود می‌بردند.

یکی از مهم‌ترین کابردهای پیکرسنجی در ورزش، تعیین سوماتوتایپ یا نوع بدن و انتخاب افراد مناسب برای ورزش‌های اختصاصی است.

سوماتوتایپ دارای 3 جزء  می باشد شامل :

اندرمرفی(چاق پیکری) مناسب برای کشتی سومو

مزومرفی (عضلات پیکری) مناسب برای ورزش‌های درگیری

اکتومرفی(لاغر پیکری) مناسب برای ورزش‌های استقامتی است.

تیپ‌بدنی افراد مختلف ترکبی از این 3 جزء بوده و به این ترتیب افراد مختلف، فرمول‌های تیپ‌بدنی متفاوتی خواهند داشت.

نوع و ترکیب‌بدنی افراد یک ویژگی‌ عمدتا ژنتیکی است که از والدین به فرزندان به ارث می‌رسد و با دانش‌پیکرشناسی می‌توان فرمول بدنی افراد و میزان تطابق آنها را با ورزش‌های مختلف تعیین کرد.

روش‌ پیکرسنجی استاندارد:

در پیکر سنجی استاندار از روش‌های معیار و استاندارد انجمن بین‌المللی پیپبرد پیکرسنجی ورزشی(ISAK) سود جسته می‌شود، در پیکرسنجی معیار کلیه اقدامات انجام شده ،

برمبنای تعیین خطای فنی اندازه‌گیری(TEM) صورت‌ می‌پذیرد تا بدین وسیله نتایج سنجش و ارزیابی‌های بدست آمده براساس مراجع بین‌المللی (از جملهIAS,BASS,TSAK) استاندار

و دارای اعتبار لازم می‌باشد.

شرایط استعدادیابی ورزشی به روش پیکر سنجی:

1ـ سن افراد 8 سال به بالا

2ـ 44 رشته ورزشی برای پسران و 34 رشته ورزشی برای دختران مشخص می‌شود.

3ـ انتخاب رشته‌ی ورزشی زیرنظر سازمان جهانی پیکرسنجی ISAK در استرالیا می‌باشد.

2ـ معیارهای فیزیولوژیک و آمادگی جسمانی:

ظرفیت هوازی پیشینه، ظرفیت غیرهوازی پیشینه، تشخیص و نوع تارهای عضلانی(به روش تیوپسی)، قدرت، توان، عکس‌العمل، سرعت، انعطاف‌پذیری،چابکی

3ـ معیارهای روان شناختی:

توانایی : در مقابله با فشار عصبی، شجاعت، تعهد، توجه به هدف، تمایل به کار، هوش، شخصیت

علاقه شدید: میل به بازی که چشم‌پوشی از آن غیرممکن است.

انگیزه درونی: میل بیش از حد به موفقیت، انگیز پیشرفت

ثبات: توانایی کنترل استرس، آرامش

سرسختی: اعتماد به نفس، خودپنداری

نگرش مثبت: لذت از رقابت، اجتناب از تفکرات منفی

واقع گرایی: برطرف کردن محدودیت ها، یادگیری از تجارب گذشته

تمرکز: اجتناب از حواس پرتی، غرق بازی شدن

تلاش: استفاده از تمام وقت تمرین، توجه به پیشرفت

بردباری: کنترل امیال برای رسیدن به کمال، صبر در برابر عوامل خارجی

رقابت جویی: نپذیرفتن شکست، علاقه به رقابت با دیگران

4-معیارهای یادگیری حرکتی و ادراکی:

هماهنگی، تعادل ایستا و پویا، حس حرکت، تیزبینی

مراحل استعداد یابی ورزشی:

1-تست چکاپ پزشکی و آزمایش های پاراکیلینیکی

2-تست حرکات اصلاحی

3-تست پیکر سنجی

4-تست آمادگی جسمان: قدرت، انعطاف، استقامت قلبی و عروق، استقامت عضلانی

5-تست روانشناسی

6-تست یادگیری حرکتی و ادراکی (مهارتی): سرعت، عکس العمل، چابکی، توان، تعادل ایستا و پویا، هماهنگی

7- تست تکنیکی و تاکتیکی

ارائه راهکارهایی برای استعدادیابی و پرورش استعدادها

• اثر بخشی فرآیند استعدادیابی در گرو پیوستگی و آمیختگی و همراهی سه حلقه و مرحله به هم پیوسته است
• شناسایی افراد موثر
• هدایت افراد موثر
• حمایت افراد مستعد است

1. بسیاری از باشگاه ها بازیکنان مستعد را درسنین نسبتا پا یین ثبت نام می کنند و

تحت برنامه های تخصصی قرار می دهند تا توانایی های آنان را تکمیل کنند.

بنابراین انتخاب، رشد و راهنمایی حرفه ای بازیکنان جوان در صدر اولویت های بسیاری از باشگاه های درجه اول قرار گرفته است تا بتوانند،

مقام وضعیت تجاری و ورزشی شان را حفظ کنند.

2. چهار عامل مهم را درفرآیند پرورش استعدادها، هداف و روش های بلند مدت، دامنه ی گسترده ای از حمایت ها و تشکیلات منسجم،

تمرکز بر پرورش مناسب و نه بر انتخاب سریع، تمرکز بر تفاوت های فردی دررشد هستند.

3. با توجه به تمایزی که بین استعدادیابی و پرورش استعدادها وجود دارد، می توان گفت که استعدادیابی گام اول برای پرورش استعدادها است.

4. پیش از شناسایی ورزشکاران نخبه، استعداد برتر را داریم، که این استعداد برتر باید در مسیر تبدیل شدن به وزرشکار نخبه قرار گیرد، بنابراین

برای تبدیل شدن به یک نخبه ورزشی، بعد از شناسایی استعداد ورزشی برتر، پرورش استعداد را داریم که فرد به ورزشکار نخبه تبدیل شود.

قطعآ عدم توجه به هر یک هر یک از فرآیندهای استعدادیابی و پرورش استعدادها، مسیر ایجاد یک ورزشکار نخبه را دچار اختلال خواهد کرد.

شما چقدر به استعداد ورزشی فرزندتان اهمیت می دهید و در این مسیر چه کاری انجام دادید؟؟

تهیه و تنظیم:تن آزما

در ادامه بخوانید: تفاوت های جنسیتی در عملکرد ورزشی